Historia Azteków

AZTEKOWIE

-nazwa indiańskiego ludu przybyłego w XIII wieku z północy (z mitycznej praojczyzny Aztlan, która dała początek nazwie Aztekowie) i osiadłego w Dolinie Meksyku, gdzie znalazł schronienie na moczarach wokół jeziora. Nazwa Aztekowie nadawana bywa również ogółowi mieszkańców imperium, zwłaszcza społecznościom Mexica z Tenochtitlan, Acolhua z Texcoco i Tepaneków z Tlacopan.

Wykorzystując dziedzictwo wcześniejszych faz cywilizacji mezoamerykańskich (gł. Tolteków) stworzyły one jej nową fazę, zwaną aztecką. Charakteryzowała ją nie spotykana dotąd apoteoza wojny, uznawanej za podstawową zasadę istnienia świata, co znalazło wyraz zarówno w życiu społ.-polit. (kariera wojskowa jako podstawa awansu społecznego), jak też w mitologii i religii (krwawe ofiary z ludzi, z reguły jeńców wojennych, jako zasadniczy element kultu rel.) oraz w sztuce (wszechobecny motyw śmierci).
Użyta w tym sensie nazwa Aztekowie nie obejmuje jednak ani wszystkich ludów Nahua okresu przedhiszpańskiego, do których zaliczali się Mexica i Acolhua, ani tym bardziej współczesnych Indian Nahua, żyjących głównie w Meksyku, chociaż czasem nadaje się jej błędnie taki zakres znaczeniowy.

Począwszy od założenia w 1325 roku miasta Mexico-Tenochtitlan zwali się Mexica [mieszkańcy miasta Mexico] lub Tenochca [mieszkańcy m. Tenochtitlan].
W XIV w. Aztekowie stworzyli własny organizm polityczny, tzw. miasto-państwo (w.w. Tenochtitlan), początkowo zależne od sąsiadów, Tepaneków z Azcapotzalco, od 1428 samodzielne.

W latach 1428-30 w sojuszu z Texcoco i Tlacopan (związek zw. Trójprzymierzem) rozpoczęli ekspansję militarną, która dała początek tzw. imperium azteckiemu, stanowiącemu rodzaj federacji domen 3 gł. miast-państw, rządzonej przez ich władców. W końcu XV w. imperium objęło niemal cały środkowy, wschodni i południowy Meksyk. W jego skład weszło ponad 500 miast-państw, których zróżnicowana językowo, etnicznie i kulturowo ludność była zmuszona do płacenia trybutu i/lub innych świadczeń na rzecz Trójprzymierza: złoto, szlachetne kamienie, stroje, pióra i kukurydza płynęły do Mexico.

Czynnikiem unifikującym, prócz militarnego terroru, stawała się stopniowo ponadetniczna warstwa arystokracji, połączona więzami pokrewieństwa i powinowactwa.
procesy unifikacyjne nasiliły się w pocz. XVI w., gdy Mexica zdominowali swych sojuszników, a władca Tenochtitlan, Motecuhzoma Xocoyotzin, stał się faktycznym jedynowładcą imperium.

Podstawą gospodarki imperium było wysoko rozwinięte rolnictwo i wymiana towarów między różnymi pod względem geogr.-klimat. regionami, także położonymi poza jego granicami.

WŁADCY

Władcą Azteków był tlatoani. Wybielano go z racji mądrości, odwagi i szlachetnego urodzenia. Był kimś pośrednim miedzy bogiem a królem i odgrywał ważną rolę w obrzędach religijnych.
----

"Miasto bogów"

Wygląd Teotihuakanu wprawiał w osłupienie przybywających z tropikalnych lasów południa handlarzy Majów, oferujących szmaragdowo-zielone pióra ptaka quetzala: zespół wspaniałych budowli wzniesionych na platformie robił niezwykłe wrażenie.
Jedynie bogowie mogli natchnąć mieszkańców miasta myślą o ich wybudowaniu.
Założony prawdopodobnie pod wpływem Olmeków Teotihuacan nie bez podstawy nosił azteckie miano "Miasta bogów". Stolica miejskiego państwa położonego na północny-wschód od dzisiejszego Mexico osiągnęła szczyt rozkwitu w V w. n.e. Dwie potężne piramidy -Księżyca i Słońca- górują dziś nad kompleksem budowli kultowych, liczącym około stu świątyń. Obok trzecia piramida, Pierzastego Węża. Nieopodal usytuowane były niegdyś rezydencje kapłanów i szlachty.

Na pierwszym planie wznosi się piramida Księżyca, skąd długa na 2 km Aleja Zmarłych prowadzi do obszernego placu ceremonialnego (dł. boku: 400 m) nazwanego Cytadelą, przy którym stoi świątynia Quetzalcóatla. Plac spełniał także funkcję targowiska. Najpotężniejszą jest jednak górująca nad miastem piramida Słońca (60 m wysokości).

Tenochtitlan

znaczy "miejsce owocu kaktusa". Stolica królestwa Azteków w początkach XVI w. To niezwykłe miasto-państwo zbudowane na jednej z wysp jez. Texcoco (obecnie wyschniętego), połączone z lądem groblami. Tradycja głosi, że bóg Huitzilopochtli wyjawił ludowi Mexicas, że ich wędrówka zakończy się w miejscu, w którym zobaczą "orła siedzącego na opuncji" (odmiana kaktusa) - tam też winni wznieść swoje miasto. Mexicas budowali swą historię powołując się na opiekę bogów i swe nadzwyczajne przeznaczenie, mające potwierdzić ich moc wobec podbitych ludów. Dziś wiemy, że przez 200-300 lat żyli jako barbarzyńcy na północnych krańcach Meksyku i że zdominowali ludy Doliny Meksyku ponieważ toczyły one ze sobą nieustające wojny.
Miasto założone zostało na początku XIV w. przez lud Mexica ( Aztekowie) na jednej z wysp jez. Texcoco (obecnie wyschniętego), połączone z lądem groblami.

Odręczny plan miasta sporządzony przez H. Corteza

Otoczony ze wszystkich stron wodami Tenochtitlan był centrum kulturowym i religijnym państwa. W specjalnych szkołach młodzi kapłani uczyli się pisać, zapoznawali się z matematyką, astronomią, medycyną. Później będą oni przewodzić świętom i obrzędom składania ofiar na cześć bogom. Na szczycie wielkiej piramidy znajdowała się świątynia Tlaloca, boga piorunów i deszczu, oraz prastarego boga Huitzilopochtli. Po drugiej stronie wznosiła się okrągła piramida księżyca. Dalej tereny do gry w pelotę (piłkę), pałace i place, gdzie były targowiska.

Od połowy XV w. następował szybki rozwój urbanistyczny i architektoniczny Tenochititlanu (pałace, monumentalne piramidy-świątynie, akwedukty).
Na początku XVI w. miasto było głównym ośrodkiem politycznym, religijnym i gospodarczym imperium, liczyło wg różnych szacunków od 60 do 200-300 tys. mieszkańców. W okresie największej świetności miasto zajmowało 25 km2 i liczyło ok. 350 000 mieszkańców: rolników, rybaków, kupców, rzemieślników, kapłanów, wojowników i administratorów.
Miasto zostało całkowicie zniszczone podczas hiszpańskiej konkwisty V-VIII 1521. Odbudowane przez H. Cortesa w stylu hiszpańskim jako miasto Meksyk, stolica Nowej Hiszpanii.